আধাৰ-ভোটাৰ লিংক! গণতন্ত্ৰলৈ নামি আহিছে অশনি সংকেত...

২০২১ চনৰ মাৰ্চ মাহৰ কথা। পুডুচেৰীৰ এ আনন্দ নামৰ এজন নেতাৰ মোবাইল ফোনৰ স্ক্ৰীণত জিলিকি উঠিল এটা এছএমএছ। নতুন পুডুচেৰী গঢ়াৰ উদ্দেশ্যে সেই মেছেজটোৰ জৰিয়তে নেতাজনক প্ৰধানমন্ত্ৰী নৰেন্দ্ৰ মোদী আৰু তেওঁৰ দল ভাৰতীয় জনতা পাৰ্টীত যোগদান কৰিবলৈ আহ্বান জনাইছিল। মেছেজটো আছিল বাল্ক এছএমএছ কেম্পেইন সদৃশ এটা তেনেই সাধাৰণ এছএমএছ।

কিন্তু যেতিয়াই তেওঁ মেছেজত থকা লিংকটো ক্লিক কৰি চালে তেতিয়া স্পষ্ট হৈ পৰিল যে এয়া প্ৰকৃততে অতি কৌশলগতভাৱে নিৰ্বাচনৰ এমাহ পূৰ্বে সাম্ভাব্য সমৰ্থকসকলক একত্ৰিত কৰিবলৈ বিজেপিয়ে চলোৱা বিশেষ অভিযানহে।

লিংকটোত আনন্দক বিজেপিৰ বুথ পৰ্যায়ৰ এটি হোৱাটছএপ গ্ৰুপতো জইন কৰিবলৈ কোৱা হৈছিল। হোৱাটছএপ গ্ৰুপৰ নামবোৰ দিয়া হৈছিল সংশ্লিষ্ট পলিং বুথৰ নামেৰে।

আনন্দৰ পৰিয়ালৰ আন সদস্যসকলৰ লগতে সহকৰ্মীসকলেও একেধৰণৰ মেছেজ লাভ কৰিছিল। ডেমক্ৰেটিক ইয়থ ফেডাৰেশ্যন অব ইণ্ডিয়াৰ পুডুচেৰী শাখাৰ নেতা আনন্দে পিছত জানিব পাৰিলে যে আধাৰ কাৰ্ডৰ সৈতে লিংক হৈ থকা নম্বৰসমূহতহে সেই মেছেজ আহিছে।

১৮ মাৰ্চত আনন্দে মাদ্ৰাজ উচ্চ ন্যায়ালয়ত বিজেপিয়ে অনুমতি অবিহনে আধাৰসহ ভোটাৰৰ ব্যক্তিগত তথ্য আৰু ফোন নম্বৰ হস্তগত কৰি বুথ পৰ্যায়ত ভোটাৰসকলক অনৈতিকভাৱে আকৰ্ষিত কৰিবলৈ চেষ্টা চলোৱাৰ অভিযোগ উত্থাপন কৰি ৰাজহুৱা স্বাৰ্থজনিত আবেদন দাখিল কৰে। আদালতক তেওঁ বিজেপিয়ে ভোটাৰৰ গোপনীয়তা হৰণ কৰা বুলি উল্লেখ কৰি আইনী ব্যৱস্থাই ঢুকি পাব নোৱৰাকৈয়ে বিজেপিয়ে অনলাইন মানী ট্ৰেন্সফাৰৰ জৰিয়তে ভোটাৰক প্ৰলোভিত কৰাৰ সম্ভাৱনা আছে বুলিও জনায়।

কেমব্ৰিজ এনালাইটিকা কেলেংকাৰী পোহৰলৈ অহাৰ পিছৰে পৰা এনেদৰে ছচিয়েল মিডিয়া তথা অনলাইনৰ জৰিয়তে ভোটাৰ মেনুপুলেটিং সন্দৰ্ভত সমগ্ৰ বিশ্বতে উদ্বিগ্নতা বৃদ্ধি পোৱা দেখা গৈছে।

ইয়াৰ মাজতে বিজেপিয়ে আনন্দৰ উক্ত অভিযোগ নস্যাৎ কৰে। কিন্তু ১ এপ্ৰিলত মাদ্ৰাজ উচ্চ ন্যায়ালয়ে আনন্দৰ উক্ত অভিযোগ গুৰুতৰ বুলি উল্লেখ কৰে। ন্যায়ালয়ে অভিযোগক গুৰুত্বসহকাৰে লৈ বিজেপিয়ে কিদৰে ভোটাৰৰ ফোন নম্বৰ তথা আন তথ্য সংগ্ৰহ কৰিলে সেই সন্দৰ্ভত অনুসন্ধান চলাবলৈ নিৰ্দেশ প্ৰদান কৰে।

এইখিনিতে উল্লেখ্য যে, দুবছৰ পূৰ্বে তেলেংগানা আৰক্ষীৰ বিশেষ অনুসন্ধানকাৰী দল এটাই আইটি গ্ৰিড নামৰ হায়দৰাবাদস্থিত এটা ব্যক্তিগতখণ্ডৰ কাৰ্যালয়ত অভিযান চলাইছিল। এই অভিযান কালত কোম্পানীটোৱে অন্ধ্ৰপ্ৰদেশ আৰু তেলেংগানাৰ অতিকমেও ৭৮ মিলিয়ন ভোটাৰৰ আধাৰ কাৰ্ডৰ সবিশেষ তথা আন তথ্য অনৈতিক উপায়েৰে হস্তগত কৰাৰ কথা পোহৰলৈ আহে। এছআইটিয়ে প্ৰতিবেদনত উল্লেখ কৰা মতে তেতিয়াৰ অন্ধ্ৰপ্ৰদেশৰ শাসনাধিষ্ঠিত তেলেগু দেশম পাৰ্টীৰ হৈ কাম কৰিছিল এই কোম্পানীটোৱে।

আধাৰ কাৰ্ডৰ দায়িত্বত থকা সংস্থা UIDAI-এয়েও পৰৱৰ্তী সময়ত ৭৮ মিলিয়ন লোকৰ তথ্য ভোটাৰ প্ৰফাইলিঙৰ কামত অবৈধভাৱে ব্যৱহৃত হোৱাৰ কথা স্বীকাৰ কৰিছে। একেটা নিৰ্বাচনত ভোটাৰ কাৰ্ড আৰু আধাৰ লিংক কৰাৰ পিছত অন্ধ্ৰপ্ৰদেশ আৰু তেলেংগানাত ৫.৫ মিলিয়ন ভোটাৰৰ নাম কোনোধৰণৰ ডৰ টু ডৰ ভিজিট নকৰাকৈ ডিলিট কৰা হৈছে। বহু ভোটাৰে এনে কাৰ্যৰ বিৰোধিতা কৰাও পৰিলক্ষিত হৈছে।

আধাৰ লিংক হৈ থকা ভোটাৰসকলৰ তথ্য হস্তগত কৰি ৰাজনৈতিক দলসমূহে কিদৰে নিৰ্বাচন মেনিপুলেট কৰি আহিছে এয়া হৈছে তাৰ দুটা অন্যতম উদাহৰণ। কেন্দ্ৰৰ বিজেপি নেতৃত্বাধীন চৰকাৰখনে বিৰোধীৰ প্ৰতিবাদ নেওচি যোৱা ২০ ডিচেম্বৰত আধাৰ কাৰ্ডৰ সৈতে ভোটাৰ কাৰ্ড লিংক কৰিবলৈ আইন প্ৰণয়ন কৰিবলৈ ওলোৱাৰ সময়তে The Reporters’ Collective-এ ভাৰতীয় নিৰ্বাচন আয়োগ আৰু আৰক্ষীয়ে উপৰোক্ত ঘটনা দুটাৰ সন্দৰ্ভত দাখিল কৰা আভ্যন্তৰীণ প্ৰতিবেদন পুংখানুপুংখকৈ পৰ্যবেক্ষণ কৰাৰ লগতে এইক্ষেত্ৰত বাকী এজেন্সিসমূহৰ ভূমিকা সম্পৰ্কেও অনুসন্ধান চলাইছে৷

নিৰ্বাচনী আইন সংশোধনী আইন, 2021, যাক ধ্বনি ভোটৰ জৰিয়তে গৃহীত কৰা হৈছিল, পৰামৰ্শৰ নিয়মীয়া প্ৰক্ৰিয়াবোৰ উপেক্ষা কৰি, নিৰ্বাচনী পঞ্জীয়ন বিষয়াসকলক ভোটাৰ তালিকাত তেওঁলোকৰ নাম প্ৰৱেশ আৰু প্ৰমাণীকৰণকৰাৰ সময়ত নাগৰিকৰ আধাৰ নম্বৰ বিচাৰিবলৈ অনুমতি দিয়ে।

যদিও চৰকাৰে দাবী কৰে যে ভোটাৰ তালিকাৰ পৰা নকল আৰু ভুৱা ভোটাৰ আতৰোৱাৰ বাবে আইনৰ প্ৰয়োজন আছিল, বিৰোধী দল আৰু দল-সংগঠনবোৰে প্ৰতিবাদ কৰি কৈছিল যে আইনখনে নাগৰিকসকলক বঞ্চিত কৰিব পাৰে আৰু নিৰ্বাচনত হেৰফেৰ কৰাতো সহজ কৰি দিব পাৰে। 

বিজেপি, টিডিপিয়ে ভোটাৰৰ ব্যক্তিগত তথ্য কেনেদৰে লাভ কৰিছিল আৰু ব্যৱহাৰ কৰিছিল?  

অনুসন্ধানকাৰীসকলৰ প্ৰতিবেদনে প্ৰকাশ কৰিছে যে দুয়োটা ক্ষেত্ৰত, জড়িত ৰাজনৈতিক দলবোৰে ভোটাৰসকলৰ ব্যক্তিগত তথ্য ব্যৱহাৰ কৰিছিল, সম্ভৱতঃ তেওঁলোকৰ সন্মতি অবিহনে।

দলবোৰে ব্যক্তিগত ভোটাৰ তথ্য অধ্যয়ন কৰিছিল, যেনে অৱস্থান, ফোন নম্বৰ, জাতি, চৰকাৰী লাভালাভ আৰু ৰাজনৈতিক পছন্দ, সম্ভৱতঃ প্ৰচাৰৰ সময়ত তেওঁলোকৰ ওচৰলৈ যাবলৈ আধাৰ আৰু অন্যান্য চৰকাৰী তথ্যৰ পৰা সংগ্ৰহ কৰা হৈছিল আৰু আনকি সম্ভৱতঃ ভোটাৰ তালিকাৰ পৰা অ-সমৰ্থকসকলক বিলোপ কৰিছিল।

দুয়োটা ক্ষেত্ৰতে, মুক্ত আৰু নিৰপেক্ষ নিৰ্বাচন অনুষ্ঠিত কৰাৰ বাবে দায়বদ্ধ (ইচিআই) আৰু আধাৰ তথ্যৰ অপব্যৱহাৰ প্ৰতিহত কৰাৰ বাবে দায়ৱদ্ধ ইউআইডিএআইয়ে সংশোধনমূলক পদক্ষেপ লোৱা দেখা নাছিল। আনকি অসদাচৰণবোৰ তেওঁলোকৰ দৃষ্টিগোচৰ হোৱাৰ পাছতো, ইচিআই বা ইউআইডিএআইয়ে ৰাজনৈতিক দলবোৰৰ বিৰুদ্ধে গোচৰবোৰ অনুসৰণ কৰা নাছিল বা তেওঁলোকে ভোটাৰৰ ব্যক্তিগত তথ্যৰ অপব্যৱহাৰ প্ৰতিহত কৰাৰ বাবে ব্যৱস্থা কৰা নাছিল সেয়া নথিসমূহে দেখুৱাইছে।

ৰিপ'ৰ্টাৰ্ছ কালেক্টিভে ইচিআই আৰু ইউআইডিএআইৰ পৰা মন্তব্য বিচাৰিছিল, কিন্তু কোনো সঁহাৰি পোৱা নাছিল। ক্ৰমে পুডুচেৰী আৰু অন্ধ্ৰ প্ৰদেশৰ নিৰ্বাচন সম্পৰ্কীয় অভিযোগ সম্পৰ্কে বিজেপি আৰু টিডিপিলৈ প্ৰশ্ন প্ৰেৰণ কৰা হৈছিল। কোনো পক্ষই সঁহাৰি দিয়া নাই। যদি তেওঁলোকে উত্তৰ দিয়ে তেন্তে আমি এই কাহিনীটো আপডেট কৰিম।

Source: https://twitter.com/reporters_co/status/1476032743301541889/photo/1

পুডুচেৰীত কি ঘটিছিল?

আনন্দৰ অভিযোগ অনুসৰি, বিজেপিয়ে 30 টা বিধানসভা সমষ্টিত বিয়পি থকা 900 তকৈও অধিক ভোটকেন্দ্ৰৰ প্ৰতিটোৰ বাবে পৃথক হোৱাটছএপ গ্ৰুপ সৃষ্টি কৰিছিল।

কেৱল আধাৰ নম্বৰৰ সৈতে সংযোজিত মোবাইল নম্বৰবোৰে এই হোৱাটছএপ গোটবোৰত যোগদান কৰিবলৈ লিংক লাভ কৰিছে বুলি তেওঁৰ যুক্তিক শক্তিশালী কৰিবলৈ, আনন্দে মোবাইল নম্বৰৰ এখন চাৰ্ট দাখিল কৰিছিল। "উদাহৰণ স্বৰূপে, যদি এজন ব্যক্তিয়ে দুটা মোবাইল নম্বৰ ব্যৱহাৰ কৰে, যিটো আজিকালি অতি সচৰাচৰ হয়, এছএমএছ কেৱল আধাৰৰ সৈতে সংযুক্ত মোবাইল নম্বৰলৈ প্ৰেৰণ কৰা হয়, আন মোবাইল নম্বৰলৈ নহয়," তেওঁ আবেদনখনত কয়।

আনন্দে ৰেকৰ্ড উপস্থাপন কৰিছিল যিয়ে প্ৰকাশ কৰিছিল যে কেনেকৈ ছয় মাহৰ কম সময়ৰ আগতে তেওঁলোকৰ ঠিকনা সলনি কৰা সকলেও তেওঁলোকৰ বৰ্তমানৰ অৱস্থানৰ বাবে হোৱাটছএপ গ্ৰুপত যোগদান কৰাৰ বাৰ্তা পাইছিল। আনন্দে এটা ফোন সাক্ষাৎকাৰত কৈছিল, "ভোটাৰ ৰোলবোৰত ফোন নম্বৰ নাই।" "এইটো কেৱল সম্ভৱ আছিল কাৰণ আৱাসীজনে তেওঁলোকৰ আধাৰ ৰেকৰ্ডত ঠিকনাটো আপডেট কৰিছিল আৰু বিজেপিয়ে ইয়াত প্ৰৱেশাধিকাৰ লাভ কৰিছিল।"

আনন্দে আদালতক কৈছিল যে তেওঁ এই হোৱাটছএপ গোটবোৰৰ কিছুমানৰ প্ৰশাসকৰ সৈতে কথা পাতিছিল, যিয়ে তেওঁক কৈছিল, তেওঁ কৈছিল যে তেওঁলোকৰ কোনেও পুডুচেৰীৰ নহয়। তেওঁ সিদ্ধান্ত লৈছিল যে তেওঁলোকে আন ৰাজ্যত বিজেপিৰ কেন্দ্ৰীয় নিয়ন্ত্ৰিত কাৰ্যালয়ৰ পৰা কাম কৰি আছে।

বৃহৎ পৰিমাণৰ মেছেজৰ উপৰিও, বিজেপিয়ে ইয়াৰ প্ৰচাৰৰ অংশ হিচাপে বৃহৎ পৰিমাণৰ ভইচ কল প্ৰেৰণ কৰিছিল, লগতে ফোন নম্বৰৰ বাবে ব্যক্তিগতকৰণ কৰা হৈছিল, আনন্দে দাবী কৰিছিল। তেওঁ আবেদনখনত কয়, "মই এনেকুৱা এটা ফোন পাইছো য'ত মোৰ পৰিচয়ৰ আগতেই ফোন কৰা জনে স্পষ্টভাৱে মোৰ নাম আৰু মোৰ ভোট থকা বুথ আৰু সমষ্টিটো দিয়ে।"

আৱেদনখনত কোৱা হৈছিল যে শাসকীয় দলে পুডুচেৰীৰ বাসিন্দাসকলৰ মোবাইল ফোন নম্বৰ প্ৰাপ্ত কৰাৰ ক্ষমতাৰ অপব্যৱহাৰ কৰা টোৱে স্পষ্ট কৰি দিছিল যে গুগল পেৰ দৰে মোবাইল ফোন পেমেণ্ট এপৰ জৰিয়তে আৱাসীসকলৰ একাউণ্টত ধনৰ লেনদেনো কৰিব পাৰি। "এই ধৰণৰ ধনৰ লেনদেন পৰীক্ষা কৰাৰ কোনো ব্যৱস্থা নাই, যাৰ ফলত মুক্ত আৰু নিৰপেক্ষ নিৰ্বাচন অনুষ্ঠিত হোৱাটো অযৌক্তিক হৈ পৰে," আবেদনখনত কোৱা হৈছে।

বিজেপিয়ে ভোটাৰসকলক ব্যক্তিগতভাৱে লক্ষ্য কৰিবলৈ ব্যক্তিগত তথ্য মেপিং কৰিবলৈ অস্বীকাৰ কৰা নাছিল। 

"চিনাক্তকৰণ আৰু সুবিধাৰ বাবে সমষ্টিটোৰ আধাৰত আৰু বুথ অনুসৰি হোৱাটছএপ গোটসমূহৰ সৈতে সংযোগ সৃষ্টি কৰা হৈছিল," দলটোৰ ৰাজ্যিক সভাপতি ভি চামিনাথনে স্বাক্ষৰ কৰা শপতনামাত কোৱা হৈছে। "এইটো স্থানীয় বিষয়বোৰত মনোনিৱেশ কৰাৰ একমাত্ৰ উদ্দেশ্যৰে কৰা হৈছিল।" 

বিজেপিয়ে আদালতত আন অভিযোগসমূহ অস্বীকাৰ কৰিছিল। ইয়াত কোৱা হৈছে যে প্ৰচাৰ অভিযানটোৱে কৰ্মী, ক্ষেত্ৰ কৰ্মী, পঞ্জীভুক্ত সদস্য, প্ৰাৰ্থী আৰু ৰাজহুৱা ক্ষেত্ৰত উপলব্ধ তথ্যৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ কৰি এছএমএছ বাৰ্তা প্ৰেৰণ কৰে আৰু হোৱাটছএপ গোট সৃষ্টি কৰে। "মই পুনৰাবৃত্তি কৰিছো যে ৰাজহুৱা ক্ষেত্ৰত উপলব্ধ নোহোৱা কোনো তথ্য এছএমএছ প্ৰেৰণৰ উদ্দেশ্যে ব্যৱহাৰ কৰা হোৱা নাই," বিজেপিৰ শপতনামাত কোৱা হৈছে। 

আদালতৰ নিৰ্দেশত, নিৰ্বাচন আয়োগে পুডুচেৰী আৰক্ষীৰ চাইবাৰ অপৰাধ কোষক বিজেপিৰ বৃহৎ এছএমএছ প্ৰচাৰত তথ্যৰ ব্যৱহাৰৰ তদন্ত কৰিবলৈ কৈছিল। চাইবাৰ চেলৰ প্ৰাৰম্ভিক অনুসন্ধানত প্ৰকাশ পাইছিল যে বিজেপিয়ে তেওঁলোকৰ বৃহৎ পৰিমাণৰ এছএমএছ প্ৰচাৰৰ বাবে এটা টেমপ্লেট প্ৰদান কৰিছিল, "সমষ্টি অনুসৰি আৰু বুথ-অনুসৰি মোবাইল নম্বৰৰ সৈতে" হাফ চাৰ্কল মিডিয়া প্ৰাইভেট লিমিটেড নামৰ এটা কোম্পানীক বৃহৎ পৰিমাণৰ মেছেজ প্ৰেৰণ কৰাৰ বাবে।

বিজেপিৰ পুডুচেৰী গোটে চাইবাৰ অপৰাধ কোষক কৈছিল যে ভোটাৰৰ মোবাইল নম্বৰ "ক্ষেত্ৰ জৰীপৰ" জৰিয়তে সংগ্ৰহ কৰা হৈছিল কিন্তু এই দাবীৰ সমৰ্থনত কোনো প্ৰমাণ উপস্থাপন কৰা নাছিল। ২০২১ চনৰ মাৰ্চ মাহত, আৰক্ষীয়ে আদালতক কৈছিল যে তদন্ত এতিয়াও চলি আছে।

নিৰ্বাচন আয়োগে এইটোও জানিব পাৰিছিল যে বিজেপিয়ে ইয়াৰ এছএমএছ আৰু ভইচ কলৰ বিষয়বস্তু ইয়াত দাখিল কৰা নাছিল, আৰু এই প্ৰচাৰৰ ব্যয়ৰ বিষয়ে জনোৱা নাছিল, দুয়োটা নিৰ্বাচনী নিয়ম উলংঘন।

আদালতে বিজেপিয়ে "পুডুচেৰীত কেনেকৈ প্ৰচাৰ চলাইছিল" সেই সন্দৰ্ভত "গুৰুতৰ বিসংগতি" দেখা পাইছিল। ভোটাৰৰ মোবাইল নম্বৰ বোৰ ফিল্ড জৰীপৰ দ্বাৰা বিশ্বাসযোগ্য ভাৱে সংগ্ৰহ কৰা হৈছিল বুলি আদালত পতিয়ন যাব পৰা নাছিল। ই আবেদনকাৰীৰ সৈতে একমত হৈছিল যে পুডুচেৰীৰ বাসিন্দাসকলে ঘৰে ঘৰে অভিযানত এনে বিজেপি কৰ্মীসকলক ব্যক্তিগত বিৱৰণ আৰু ফোন নম্বৰ প্ৰদান কৰাৰ সম্ভাৱনা নাই। আনন্দে আদালতক কৈছিল যে তেওঁ নাগৰিকসকলৰ বিবৃতি সংগ্ৰহ কৰিছিল যিয়ে দাবী কৰিছিল যে তেওঁলোকে কেতিয়াও তেওঁলোকৰ বিৱৰণ বিজেপিক দিয়া নাছিল কিন্তু তথাপিও ইয়াৰ অনুকূলিত বাৰ্তা লাভ কৰিছিল।

ইয়াৰ ১ এপ্ৰিলৰ নিৰ্দেশত, আদালতে কৈছিল যে বিজেপিয়ে আগতীয়া অনুমতি নোলোৱাকৈ এক প্ৰকাৰৰ প্ৰচাৰৰ আশ্ৰয় লোৱাৰ ক্ষেত্ৰত লাভ কৰা "অন্যায় মাইলেজ"ৰ উপৰিও, "নাগৰিকসকলৰ গোপনীয়তা ভংগ হোৱাতো অধিক গুৰুতৰ বিষয়"।

আদালতে ইচিআই আৰু ইউআইডিএক পৰৱৰ্তী অনুসন্ধান কৰিবলৈ আৰু ছয় সপ্তাহৰ ভিতৰত "উপযুক্ত উত্তৰ" দিবলৈ নিৰ্দেশ দিছিল।

তেতিয়াৰ পৰা, বিষয়টো শুনানিৰ বাবে তালিকাভুক্ত কৰা হোৱা নাই। ইফালে, এই নিৰ্দেশ দিয়া বিচাৰপীঠৰ নেতৃত্ব দি থকা ন্যায়াধীশজনক বিতৰ্কিতভাৱে মাদ্ৰাজ উচ্চ ন্যায়ালয়ৰ পৰা বদলি কৰা হয়।

অন্ধ্ৰ প্ৰদেশৰ গোচৰটোঃ

অন্ধ্ৰ প্ৰদেশত, ভোটাৰ-প্ৰফাইলিং কেলেংকাৰী আৰু অধিক আগুৱাই গৈছিল। তেলেংগানা আৰক্ষীৰ তদন্তত দাবী কৰা হৈছিল যে বৰ্তমানৰ টিডিপিয়ে কেৱল বিধানসভা নিৰ্বাচনত ইয়াৰ প্ৰচাৰৰ বাবে ভোটাৰসকলক লক্ষ্য কৰি লোৱাৰ বাবে আধাৰ আৰু চৰকাৰী হিতাধিকাৰীৰ তথ্য ব্যৱহাৰ কৰাই নহয়, লগতে ভোটাৰ তালিকাৰ পৰা বিৰোধীক ভোট দিয়াৰ সম্ভাৱনা থকা ভোটাৰসকলক বিলোপ কৰাৰ বাবেও।

স্পষ্টতঃ ভোটাৰ তালিকা সংশোধন কৰিবলৈ, সেই বছৰ অন্ধ্ৰ প্ৰদেশত প্ৰায় 2.5 নিযুত ভোটাৰ বিলোপ কৰা হৈছিল, ৰাজ্যখনত প্ৰথমে আধাৰ আৰু ভোটাৰ-পৰিচয় পত্ৰ সংযোগ কৰা হৈছিল।

কেলেংকাৰীটো তেতিয়াৰ বিৰোধী দল ৱাইএছআৰ কংগ্ৰেছৰ (ৱাইএছআৰচিপি) কৰ্মীসকলে এটা মোবাইল এপ্লিকেচনৰ জৰিয়তে ভোটাৰসকলৰ পৰিয়াল, জাতি আৰু ৰাজনৈতিক প্ৰৱণতাৰ বিষয়ে তথ্য সংগ্ৰহ কৰি থকা দেখিলে। ম'বাইল এপ্লিকেচনৰ স্ক্ৰীণশ্বটবোৰে অন্যান্য বিষয়ৰ লগতে দেখুৱাইছে যে এপ্লিকেচনটোৱে ভোটাৰসকলৰ বিষয়ে "তেওঁলোকৰ ৰাজনৈতিক পছন্দ কি? তেওঁলোকে কাক ভোট দিয়াৰ সম্ভাৱনা আছে?"

ৱাইএছআৰচিপিৰ অভিযোগ অনুসৰি, তেলেংগানা আৰক্ষীয়ে আইটি গ্ৰিডছ (ইণ্ডিয়া) প্ৰাইভেট লিমিটেডৰ কাৰ্যালয়ত তালাচী চলাইছিল, যিয়ে টিডিপিৰ বাবে মোবাইল এপ বিকশিত কৰিছিল। আৰক্ষীয়ে ইউআইডিএআইক তদন্তৰ ফলাফল ৰখাৰ সময়ত কয়: "এতিয়ালৈকে অনুসন্ধানত প্ৰকাশ পাইছে যে (টিডিপিৰ) সেৱা মিত্ৰ আবেদনে তেলেংগানা আৰু অন্ধ্ৰপ্ৰদেশৰ ৰাজ্য চৰকাৰৰ আধাৰ তথ্যৰ সৈতে ভোটাৰৰ প্ৰফাইলিং, লক্ষ্যযুক্ত প্ৰচাৰ আৰু আনকি ভোটাৰ বিলোপৰ বাবে চুৰি হোৱা ভোটাৰ তথ্য ব্যৱহাৰ কৰা বুলি সন্দেহ কৰা হৈছে।"

তেলেংগানা ৰাজ্যিক ফৰেনচিক বিজ্ঞান গৱেষণাগাৰৰ দ্বাৰা আইটি গ্ৰিডছ ইণ্ডিয়াৰ পৰা জব্দ কৰা ৰেকৰ্ডৰ "ফৰেনচিক পৰীক্ষা"ত প্ৰকাশ পাইছে যে তেলেংগানা আৰু অন্ধ্ৰ প্ৰদেশ ৰাজ্যৰ আধাৰ তথ্যৰ সৰ্বাধিক 7,82,21,397 টা ৰেকৰ্ড আইটি গ্ৰিডছ (ইণ্ডিয়া) প্ৰাইভেট লিমিটেডে তেলেগু দেশম পাৰ্টিৰ সেৱা মিত্ৰ এপ্লিকেচনৰ উদ্দেশ্যে বিচাৰি পাইছিল আৰু ব্যৱহাৰ কৰিছিল।"

টিডিপিয়ে অভিযোগসমূহ অস্বীকাৰ কৰিছিল আৰু প্ৰতিবাদী অভিযোগ দাখিল কৰিছিল যে তেলেংগানাৰ টিআৰএছ চৰকাৰে টিডিপি কৰ্মীৰ তথ্য চুৰি কৰিবলৈ ৱাইএছআৰচিপিৰ হৈ কাম কৰি আছে। তেলেংগানাইও সেই বছৰ ৰাজ্যখনত আধাৰ-ভোটাৰপৰিচয় সংযুক্ত হোৱাৰ পিছত প্ৰায় 3 নিযুত ভোটাৰ বিলোপ কৰিছিল।  তেলেংগানাত, বিৰোধীয়ে অভিযোগ কৰিছিল যে শাসনাধিষ্ঠিত টিআৰএছৰ নিৰ্দেশত বৃহৎ পৰিমাণৰ ভোটাৰ বিলোপ কৰা হৈছিল, ইয়াৰ বিৰোধীসকলৰ সহানুভূতিশীল হিচাপে প্ৰফাইল কৰা লোকসকলক আঁতৰাবলৈ।

যেতিয়া তেলেংগানা আৰক্ষীয়ে আইটি গ্ৰিডৰ পৰা প্ৰাপ্ত ৰেকৰ্ডৰ বিষয়ে ইউআইডিএআইক অৱগত কৰিছিল, সংস্থাটোৱে কোম্পানীটোৰ বিৰুদ্ধে এজাহাৰ দাখিল কৰিছিল যে কোম্পানীটোৱে "ভুল লাভ"ৰ বাবে অবৈধভাৱে আধাৰ তথ্য প্ৰাপ্ত, সঞ্চিত আৰু অপব্যৱহাৰ কৰিছিল। আইটি গ্ৰিড নিয়োগ কৰা টিডিপিৰ বিৰুদ্ধে কোনো ব্যৱস্থা গ্ৰহণ কৰা হোৱা নাছিল।

নিৰ্বাচন-মেনিপুলেচন টেমপ্লেট  

গোপনীয়তা গৱেষক আৰু ৰাজনৈতিক জগতৰ তথ্য যুদ্ধৰ ওপৰত এখন কিতাপ দ্য আৰ্ট অৱ কনজিউৰিং অলটাৰ্নেট ৰিয়েলিটিজৰ সহ-লেখক আনন্দ ভেংকটনাৰায়ণনে কয় যে ভোটাৰডাটাবেছৰ সৈতে আধাৰ সংযোগৰ সৈতে এনে কেলেংকাৰী অধিক সচৰাচৰ হৈ পৰিব।

"ৰাজনৈতিক দলবোৰে ৰাজহুৱা ডাটাবেছৰ পৰা ভোটাৰৰ তথ্য প্ৰাপ্ত কৰে, যেনে ভোটাৰ তালিকা, লগতে ডাৰ্ক ডাটা বজাৰ য'ত ফোন নম্বৰ আৰু জাতিৰ তথ্য মুকলিকৈ ব্যৱসায় কৰা হয়," ভেঙ্কটনাৰায়ণনে কৈছিল, যি আধাৰ গোচৰ হিচাপে পৰিচিত হৈছে, যি টো ৱেবছাইট 2018 ৰায় যিৰাষ্ট্ৰীয় বায়োমেট্ৰিক পৰিচয় প্ৰণালীবজাই ৰাখিছিল আৰু ইয়াক চৰকাৰী কল্যাণমূলক লাভালাভ প্ৰাপ্তকৰ্তাসকলক নামভৰ্তি কৰিবলৈ অনুমতি দিছিল।

"তেতিয়া ৰাজ্য আৰু কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ ডাটাবেচৰ পৰা হিতাধিকাৰীৰ তথ্য আছে," ভেঙ্কটনাৰায়ণনে কয়। "কিন্তু ভোটাৰ এজনৰ সম্পূৰ্ণ ছবি নিৰ্মাণ কৰিবলৈ, এই সকলো বোৰ ডাটাবেচ সংযোগ কৰিবলৈ আপোনাক এজন উমৈহতীয়া সংযোজকৰ প্ৰয়োজন। সেয়েহে আপোনাক আধাৰৰ প্ৰয়োজন।" 

বিভিন্ন ৰাজহুৱা আৰু ব্যক্তিগত কে.ৱাই.চি. ডাটাবেচৰ পৰা লিক হোৱা আধাৰ আৰু ফোন নম্বৰৰ তথ্যও বজাৰত ব্যৱসায় কৰা হয় কিন্তু মানদণ্ড কম, ভেঙ্কটনাৰায়ণনে কয়। তেওঁ কয়, "গ্ৰাউণ্ড জৰীপ, প্ৰাক-আৰু নিৰ্বাচনৰ পিছত এই তথ্য সংশোধন কৰিবলৈ দলীয় কৰ্মীসকলৰ দ্বাৰা যথেষ্ট পৰিমাণৰ প্ৰচেষ্টাৰ প্ৰয়োজন।"

কিন্তু যেতিয়া চৰকাৰে আধাৰ নম্বৰবোৰ ভোটাৰ তালিকাৰ সৈতে সংযোগ কৰে, সকলো ডাটাবেছত এক উমৈহতীয়া আইডি থাকিব। এই ডাটাবেছত প্ৰৱেশাধিকাৰ প্ৰাপ্ত কৰা এটা দলে ভোটাৰএজনৰ সম্পূৰ্ণ প্ৰ'ফাইল নিৰ্মাণ কৰিব পাৰে, যাৰ ভিতৰত আছে তেওঁৰ জাতি, ধৰ্ম, অৱস্থান, পৰিয়াল, চৰকাৰী লাভালাভপ্ৰাপ্ত হোৱাৰ ইতিহাস, এক অৰ্থনৈতিক আৰু সামাজিক প্ৰ'ফাইল যি ব্যক্তিজনৰ ভোটদানৰ অগ্ৰাধিকাৰৰ অধিক উন্নত পৰিসংখ্যা লাভ কৰে।

ভেঙ্কটনাৰায়ণনে কয়, "এই সকলো ভোটকেন্দ্ৰ পৰ্যায়ৰ তথ্যৰ সৈতে, কোনে কাক ভোট দিব সেয়া অতি অনুমানযোগ্য হৈ পৰে। ই ভোটাৰৰ গোপনীয়তা হৰণ কৰিব।"

বিশেষজ্ঞসকলে কৈছিল, তথ্যৰ বিপদজনক দিশটো হ'ল ৰোল পৰিষ্কাৰ কৰাৰ অজুহাতত ভোটাৰৰ নাম বিলোপ কৰাৰ সম্ভাৱনা। "আৰু দুৰ্ভাগ্যবশতঃ, নিৰ্বাচন আয়োগ বা ইউআইডিএআইৰ ইয়াক বন্ধ কৰাৰ ইচ্ছা বা সামৰ্থ্য নাই," ভেঙ্কটনাৰায়ণনে কয়।

নতুন আইন অনুসৰি, আধাৰৰ অনুপস্থিতিত কোনো ভোটাৰৰ নাম বিলোপ কৰা নহ'ব, যেতিয়ালৈকে তেওঁলোকে পৰিচয়ৰ আন প্ৰমাণ দেখুৱাব পাৰে। চৰকাৰে সিদ্ধান্ত ল'ব কি পৰ্যাপ্ত প্ৰমাণ আৰু সত্যতা দাবী কৰাৰ প্ৰক্ৰিয়া কি হ'ব। উচ্চতম ন্যায়ালয়ৰ অধিবক্তা বৃন্দা ভাণ্ডাৰীয়ে কয়, "এনে পৰিস্থিতিত, আৰু অন্ধ্ৰ প্ৰদেশ আৰু তেলেংগানাৰ অভিজ্ঞতাৰ দ্বাৰা, প্ৰকৃত ভোটাৰসকলক ভোটদানৰ অধিকাৰ প্ৰত্যাখ্যান কৰাৰ আশংকা আছে।"

"যিমান দূৰ লৈকে ভুৱা ভোটাৰৰ কথা আছে, মোৰ দৃষ্টিত চৰকাৰে কেতিয়াও সমস্যাটোৰ পৰিমাণ কিমান আৰু আধাৰে ইয়াক কেনেদৰে সমাধান কৰিব সেয়া স্পষ্ট কৰা নাই?" ভাণ্ডাৰীয়ে কয়। "আধাৰৰ সত্যতা নিজেই ব্যক্তিৰ বিবৃতিৰ ওপৰত আধাৰিত, ঘৰে ঘৰে প্ৰমাণীকৰণ আদি জড়িত নহয়।" 

নিদ্ৰাত থকা প্ৰহৰীসকল

অন্ধ্ৰ প্ৰদেশৰ ভোটাৰ প্ৰফাইলিং বিষয়টো প্ৰথমবাৰৰ বাবে উন্মোচিত হোৱাৰ প্ৰায় তিনি বছৰ হ'ল, আৰু পুডুচেৰীৰ ঘটনা পোহৰলৈ অহাৰ প্ৰায় এবছৰ হ'ল। কোনো তদন্ত সমাপ্ত হোৱা নাই, বা অভিযুক্ত ৰাজনৈতিক দলবোৰৰ বিৰুদ্ধে কোনো ব্যৱস্থা গ্ৰহণ কৰা হোৱা নাই।

ইয়াৰ এটা কাৰণ হ'ল ইচিআই আৰু ইউআইডিএআইয়ে কোনো ব্যৱস্থা গ্ৰহণ কৰা নাই।

পুডুচেৰী গোচৰৰ প্ৰথম শুনানিৰ এটাত, ২৪ মাৰ্চত, মাদ্ৰাজ উচ্চ ন্যায়ালয়ে কৈছিল যে ইচিয়ে "ধন পাছ" কৰিবলৈ চেষ্টা কৰি আছে। ১ এপ্ৰিলৰ পৰৱৰ্তী শুনানিত এইদৰে কোৱা হৈছিল: "নিৰ্বাচন আয়োগে প্ৰথমতে স্থানীয় আৰক্ষীৰ চাইবাৰ অপৰাধ কোষে বিষয়টো চোৱা-চিতা কৰি আছে বুলি কৈ বিষয়টো কথোপকথন কৰা দেখা গৈছিল।" কেৱল যেতিয়া আদালতে দাবী কৰিছিল যে ইচিআইয়ে বিষয়টো "প্ৰাপ্য গুৰুত্বসহকাৰে" তদন্ত কৰিব, সংস্থাটোৱে "কিছু পদক্ষেপ লৈছিল।"

আদালতে ইউআইডিএআইক কাম নকৰাৰ বাবে সমালোচনা কৰিছিল। তথ্য হস্তান্তৰ নকৰা বুলি কোৱাতেই সংস্থাটোৰ দায়িত্ব শেষ হ'ব নোৱাৰে বুলিও আদালতে স্পষ্ট কৰি দিয়ে। 

ইউআইডিএআইয়ে অন্ধ্ৰ প্ৰদেশৰ গোচৰ সন্দৰ্ভতো কোনো মন্তব্য কৰা নাই, যদিও ই ভোটাৰ প্ৰফাইলিঙৰ বাবে আধাৰৰ অপব্যৱহাৰৰ বিৰুদ্ধে এফআইআৰ দাখিল কৰিছে। ২০১৯ চনৰ শেষৰ ফালে ৰিপ'ৰ্টাৰ্ছ কালেক্টিভৰ দ্বাৰা আপডেট কৰা স্থিতি আৰু অনুসন্ধানৰ ফলাফল বিচাৰি কৰা এক আৰটিআই আবেদনৰ উত্তৰত গোচৰটো আদালতৰ বিচাৰাধীন হৈ থকাৰ অজুহাত দেখুৱাই তথ্য প্ৰদান কৰিবলৈ অস্বীকাৰ কৰে।

১২ এপ্ৰিল ২০১৯ ত তেলেংগানা আৰক্ষীৰ ওচৰত দাখিল কৰা এজাহাৰত ইউআইডিএআইয়ে কৈছিল যে আধাৰ তথ্য ইয়াৰ মূল ছাৰ্ভাৰ, Central Identities Data Repository (চিআইডিআৰ) বা State Resident Data Hubs (এছআৰডিএইচ) পৰা চুৰি হ'ব পাৰে, যিবোৰ ৰাজ্য চৰকাৰে কপি কৰি ৰাখিছিল।

"ভাৰতীয় নাগৰিকৰ সংবেদনশীল তথ্য ভাৰত বা আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় সংগঠিত অপৰাধী চক্ৰ অথবা শত্ৰু ৰাষ্ট্ৰসমূহে ব্যৱহাৰ কৰিব পৰাৰ সম্পূৰ্ণ সম্ভাৱনা আছে যি ৰাষ্ট্ৰীয় সুৰক্ষাৰ বাবে বিপদজনক,"-ইউআইডিএআইয়ে এজাহাৰখনত উল্লেখ কৰিছে।

যেতিয়া সংবাদ মাধ্যমত এই কথা প্ৰকাশ পাইছিল, কৰ্তৃপক্ষই পাঁচ দিন পিছত এক বিবৃতি জাৰি কৰিছিল, দাবী কৰিছিল যে ইয়াৰ ছাৰ্ভাৰ কেতিয়াও হেক হোৱা নাছিল আৰু আইটি গ্ৰিডে "পোনপটীয়াকৈ ব্যক্তিৰ পৰা" আধাৰ নম্বৰ সংগ্ৰহ কৰিব পাৰে।

ইউআইডিএআইয়ে এজাহাৰত নিজৰ বিবৃতি সলনি কৰিছিল নে নাই সেয়া স্পষ্ট হোৱা নাই। আইটি গ্ৰিডৰ বিৰুদ্ধে চলি থকা গোচৰত ইউআইডিএআইৰ ছাৰ্ভাৰৰ পৰা তথ্য চুৰি হ'ব পাৰে নে নাই আৰু আইটি গ্ৰিডে কেনেদৰে ৭৮ নিযুত লোকৰ আধাৰ তথ্য পাইছিল আৰু তাৰ অপব্যৱহাৰ কৰিছিল সেই সন্দৰ্ভতো স্পষ্টকৈ একো জানিব পৰা হোৱা নাই।

(Kumar Sambhav is a member of The Reporters’ Collective.)

The English version of the article is published in Article-14.com.