গোৱাত বেদান্তই কেনেকৈ প্ৰদূষণ আইন উলংঘা কৰি দুটাকৈ লোৰ কাৰখানা চলাই আছে

নতুন দিল্লী: পৰিৱেশ সুৰক্ষাৰ বাবে ভাৰতৰ এক ডজন মান আইন আৰু নিয়মাৱলী আছে, লগতে এক পৰিৱেশ মন্ত্ৰালয়, কেন্দ্ৰীয় আৰু ৰাজ্যিক প্ৰদূষণ নিয়ন্ত্ৰণ বোৰ্ড আৰু পৰিৱেশৰ গোচৰৰ বাবে এখন বিশেষ আদালত - ৰাষ্ট্ৰীয় সেউজ ন্যায়াধিকৰণ। তথাপিও এক দশক ধৰি প্ৰদূষণ নিয়ন্ত্ৰণ কৰাত ব্যৰ্থ হোৱা আৰু ভুল প্ৰতিবেদন দাখিল কৰা স্বত্বেও এক বিলিয়ন ডলাৰৰ এটা কোম্পানীয়ে  নিৰ্মাণ কাৰ্য সম্প্ৰসাৰণৰ বাবে অনুমতি  লাভ কৰিছে।

গোৱাৰ ৰাজধানী পানাজীৰ পৰা প্ৰায় 25 কিলোমিটাৰ দূৰত আমোনা আৰু নাভেলিমৰ নামৰ দুখন গাওঁ আছে। এই গাওঁ দুখনত বেদন্তৰ দ্বাৰা পৰিচালিত একোটা কেচা লোহা নিৰ্মাণ কাৰখানা আছে। 

বেদন্তই নিজকে "ভাৰতৰ কেচা লোৰ সৰ্ববৃহৎ ব্যৱসায়িক উৎপাদক" বুলি বৰ্ণনা কৰিছে যাৰ মাহিলী ক্ষমতা 80,000 টন। বেদন্তই  এই ব্যৱসায় 701 কোটি টকালৈ সম্প্ৰসাৰণ কৰিব বিচাৰিছে।

জানুৱাৰী 2022-ত, কেন্দ্ৰীয় পৰিৱেশ মন্ত্ৰালয়ে প্ৰতিকূল পৰিৱেশ নিৰীক্ষণ (adverse environmental audit) আৰু প্ৰতিবেদন, স্বত্বেও কোম্পানীটোক এই প্ৰকল্পবোৰত কাৰ্যকলাপ বৃদ্ধি কৰিবলৈ অনুমতি দিছিল।

কেন্দ্ৰীয় মন্ত্ৰালয়ৰ নিজা প্ৰতিবেদনেই কাৰখানাবোৰৰ পৰা বিপদজনক গ্ৰেফাইট নিৰ্গমন হোৱা বুলি  নিশ্চিত কৰিছে।  কাৰখানাবোৰে অনুমোদিত সীমাৰ বাহিৰত পৰিৱেশক ধাৰাবাহিকভাৱে প্ৰদূষিত কৰি আহিছে বুলি গোৱা প্ৰদূষণ নিয়ন্ত্ৰণ বোৰ্ডে কৈছে। কেৱল যোৱা দুবছৰত, পৰিষদ আৰু মন্ত্ৰালয়ে পৰিৱেশৰ ক্ষতি কৰাৰ বাবে কাৰখানা দুটাক কাৰণ দৰ্শোৱাৰ জাননী জাৰি কৰিছিল।  

তথাপিও কাৰখানাবোৰে ১৪ বছৰৰ পিছতো গ্ৰেফাইটমিশ্ৰিত প্ৰদুষন বিয়পাই আছে। গ্ৰেফাইট হৈছে কাৰ্বনৰ এক এলোট্ৰপ আৰু ই ছাল আৰু চকুত জ্বলা-পোৰা কৰিব পাৰে, পালমোনাৰী ৰোগ সৃষ্টি কৰিব পাৰে আৰু অংগৰ ক্ষতি কৰিব পাৰে।

বেদান্তৰ ঘটনাটো ভাৰতৰ পাৰিপাৰ্শ্বিক আইন উলংঘা কৰাৰ পিছতো কিয় ইমানবোৰ কোম্পানীয়ে শাস্তিৰ পৰা বাচি যায় তাৰ এক দৃষ্টান্তমূলক উদাহৰণ। যোৱা তিনি বছৰত, ভাৰতত পৰিৱেশ আইনৰ অধীনত 39 জন লোকক দোষী সাব্যস্ত কৰা হৈছে – পঞ্জীয়ন কৰা 1,737 টা অপৰাধমূলক গোচৰৰ ভিতৰত।চৰকাৰে অপৰাধীসকলৰ বাবে শাস্তি শিথিল কৰি আহিছে আৰু উন্নয়নৰ নামত উদ্যোগত 'ফাইন দি প্ৰদূষন কৰক' মনোভাৱক উৎসাহিত কৰি আৰ্থিক জৰিমনা আৰোপ কৰাটো পছন্দ কৰিছে।

চৰকাৰে অপৰাধীসকলৰ বাবে শাস্তি শিথিল কৰি আহিছে আৰু উন্নয়নৰ নামত উদ্যোগত 'ফাইন দি প্ৰদূষন কৰক' মনোভাৱক উৎসাহিত কৰি আৰ্থিক জৰিমনা আৰোপ কৰাটো পছন্দ কৰিছে।

“Separate” or “single”

বেদান্তই ইয়াৰ দ্বিতীয় কাৰখানা টো স্থাপন কৰাৰ সময়ত আইনৰ অপব্যৱহাৰ কৰিছিল।

গুৰুত্বপূৰ্ণ প্ৰশ্নটো হ'ল বেদান্তৰ দুটা কাৰখানা এটা একক সত্তা - আনটোৰ সম্প্ৰসাৰণ – নে দুটা পৃথক প্ৰকল্প। বেদান্তই দ্বিতীয় প্ৰকল্পটোৰ বাবে অনুমোদন প্ৰাপ্ত কৰিবলৈ অধিক কঠোৰ সীমাঅতিক্ৰম কৰিব লাগিব পাৰে – আৰু অধিক ব্যয় কৰিব লাগিব পাৰে।

বিশেষকৈ, ইয়াৰ কাৰ্যকলাপ সম্প্ৰসাৰিত কৰা একক সংস্থাই কঠোৰ পৰিচালনাৰ স্থিতি আকৰ্ষণ কৰিব।

দস্তাবেজ অনুসৰি, অনুমা আৰু নাভেলিম ব্লাষ্ট ফাৰ্নেছৰ মাজৰ দূৰত্ব 2.5 কিলোমিটাৰ। কিন্তু বেদান্তই এইটোও কৈছে যে নতুন প্ৰকল্পটোৰ ওচৰত আগৰ প্ৰকল্পটোৰ পৰা আন আনুষঙ্গিক কাৰখানা আছে।

২০০৯ চনৰ জুন মাহত কেন্দ্ৰীয় পৰিৱেশ মন্ত্ৰালয়ে নাভেলিম গাঁৱত কেঁচা-লোৰ কাৰখানা স্থাপনৰ বাবে চেছা ইণ্ডাষ্ট্ৰিজ লিমিটেডক (বৰ্তমান বেদান্ত) পৰিৱেশ অনুমোদন প্ৰদান কৰে। ই 1992 চনত স্থাপিত আমোনা গাঁৱত বেদনাতাৰ কেঁচা-লো প্ৰকল্পৰ ওচৰত আৰু যিটো গোৱা প্ৰদূষণ নিয়ন্ত্ৰণ বোৰ্ডৰ পৰা অনুমোদন ৰখাৰ বাবে চলিছিল।

কিন্তু আমোনা প্ৰকল্পৰ বিপৰীতে, নাভেলিম প্ৰকল্পটোৱে প্ৰথমে পৰিৱেশগত প্ৰভাৱ মূল্যায়ন (EIA) কৰিব লগা হৈছিল, যিহেতু চৰকাৰে 2006 চনত নিয়মবোৰ জাননী দিছিল। EIA অধিসূচনা হৈছে পৰিৱেশ সুৰক্ষা আইন ১৯৮৬ ৰ অধীনস্থ আইন।

EIA প্ৰক্ৰিয়াত ৰাজহুৱা পৰামৰ্শৰ বাবে বিস্তৃত প্ৰয়োজনীয়তা আছে, যাৰ ভিতৰত আছে ৰাজহুৱা শুনানি য'ত সম্প্ৰদায়ৰ প্ৰভাৱিত সদস্যসকলে প্ৰকল্পটোত আপত্তি কৰিব পাৰে।

কিন্তু চেছা আৰু পৰিৱেশ মন্ত্ৰালয়ে কৈছিল যে অনুমোদনটো পুৰণি আমোনা প্ৰকল্পৰ সম্প্ৰসাৰণৰ বাবে আছিল, সম্পূৰ্ণ নতুন প্ৰকল্পৰ বাবে নহয়।

"কোম্পানীটোৱে নাভেলিমত এটা নতুন প্ৰকল্পৰ বাবে অনুমতি লৈছিল। যিহেতু নাভেলিম এটা ঔদ্যোগিক এলেকাত আছে, ইয়াক ৰাজহুৱা শুনানিৰ পৰা ৰেহাই দিয়া হৈছিল," আমোনাৰ বাসিন্দা আৰু আদালতত আবেদনকাৰী প্ৰবীৰ ফাদেয়ে এই অনুমোদনৰ বিৰুদ্ধে কয়।

কিন্তু পিছত ইয়াক আমোনা কাৰখানাৰ সম্প্ৰসাৰণ বুলি কোৱা হৈছিল। প্ৰদূষণ সম্পৰ্কে স্থানীয় সম্প্ৰদায়ৰ আপত্তি কেতিয়াও শুনা হোৱা নাছিল, কিয়নো উদ্যোগটো বাঢ়ি গৈ আছিল।

2009 চনৰ ক্লিয়াৰেন্সৰ পিছৰ বছৰবোৰত, ফাড্টে আৰু অন্যান্য প্ৰভাৱিত স্থানীয় লোকে দুখন আদালতত অনুমোদনক প্ৰত্যাহ্বান জনাইছিল – 2016  চনত  ৰাষ্ট্ৰীয়  সেউজ ন্যায়াধিকৰণে (এনজিটি) ইয়াক গ্ৰহণ কৰাৰ আগতে  আৱেদনকাৰীসকলে অভিযোগ কৰিছিল যে চৰকাৰে ইয়াৰ অনুমতি প্ৰদান কৰাৰ আগতে বহুতো প্ৰদূষণকাৰী উদ্যোগৰ সামগ্ৰিক প্ৰভাৱৰ হিচাপ দিয়া নাছিল আৰু লগতে ৰাজহুৱা শুনানি অনুষ্ঠিত কৰাৰ বাবে ক্লিয়াৰেন্সটো ত্ৰুটিপূৰ্ণ আছিল।

2017 চনত, এনজিটিয়ে ৰায় দিছিল যে দুয়োটা গোট স্পষ্টভাৱে পৃথক আছিল আৰু ইআইএ অধিসূচনা 2006-ত ব্যৱহৃত 'সম্প্ৰসাৰণ' শব্দটোৰ পৰিসৰ আৰু পৰিসৰৰ ভিতৰত নপৰে। ই পৰিৱেশ মন্ত্ৰালয়ক "পৰিৱেশ অনুমোদন প্ৰদানৰ বাবে প্ৰকল্পৰ প্ৰস্তাৱকৰ ওপৰত আৰোপ কৰিব লগা অতিৰিক্ত বা পৰৱৰ্তী চৰ্তবোৰ পৰীক্ষা কৰিবলৈ নিৰ্দেশ দিছিল..."

4 ডিচেম্বৰ, 2017 তাৰিখে এনজিটিৰ নিৰ্দেশত কোৱা হৈছিল যে আমোনা আৰু নাভেলিমত বেদান্তৰ কাৰখানাবোৰ স্পষ্টভাৱে পৃথক সত্তা।

"যদি এইটো এটা সম্প্ৰসাৰণ নহয়, মন্ত্ৰালয়ৰ দ্বাৰা এক নতুন ক্লিয়াৰেন্স প্ৰক্ৰিয়া আৰু পৰিৱেশপ্ৰভাৱ মূল্যায়ন আৰম্ভ কৰা উচিত আছিল। এক ৰাজহুৱা পৰামৰ্শ হ'ব লাগিছিল যাৰ দ্বাৰা বেদান্তৰ কাৰ্যকলাপৰ সামগ্ৰিক প্ৰভাৱপ্ৰভাৱিত লোকসকলৰ সন্মুখত ৰখা হৈছিল," চেণ্টাৰ ফৰ পলিচী ৰিচাৰ্ছৰ পৰিৱেশ-নীতি গৱেষক কাঞ্চী কোহলীয়ে কয়।

পৰিৱেশ মন্ত্ৰালয় আৰু গোৱা ৰাজ্যিক প্ৰদূষণ নিয়ন্ত্ৰণ পৰিষদে এনজিটিৰ ৰায়ৰ পিছত ২০১৮ চনত প্ৰকল্পটো পৰিদৰ্শন কৰিছিল। মন্ত্ৰালয়ে এই সিদ্ধান্তত উপনীত হৈছিল যে নাভেলিম আৰু আমোনাৰ গোটবোৰ ওপৰৰ পৰিবাহকৰ জৰিয়তে সংযোজিত আছিল, একে মালিকানা, বিত্তীয় লাভ আৰু যোগানৰ সুবিধা আছিল আৰু এনেদৰে "প্ৰকৃততে এটা একক সত্তা" আছিল।

ছেপ্টেম্বৰ 2019-ত, ই.এ.চি.-য়ে লক্ষ্য কৰিছিল যে বেদান্তৰ আমোনা আৰু নাভেলিম উদ্ভিদবোৰ "প্ৰকৃততে এটা একক সত্তা"।

অৱশ্যে, মন্ত্ৰালয়ৰ চৰকাৰী তথ্যই দেখুৱাইছে যে বেদন্তই ইয়াৰ সুবিধাসমূহ, নাভেলিম আৰু আমোনাৰ ব্লাষ্ট ফাৰ্নেচবোৰক পৃথক গোট হিচাপে দেখুওৱা অব্যাহত ৰাখিছিল, আনহাতে ই ক্ষমতা সংযোজনৰ বাবে অনুমোদন বিচাৰিছিল।

বহু সময়ত, আমোনা প্ৰকল্পৰ সম্প্ৰসাৰণৰ বাবে বেদন্তৰ প্ৰস্তাৱবোৰ মূল্যাঙ্কন কৰাৰ সময়ত, মন্ত্ৰালয়ে ইয়াক ইয়াৰ এককবোৰ একত্ৰিত কৰিবলৈ কৈছে – সামগ্ৰিকভাৱে তেওঁলোকৰ পাৰিপাৰ্শ্বিক প্ৰভাৱ এক সামগ্ৰিক মূল্যায়নত নিৰ্ধাৰণ কৰিবলৈ।

এক সামগ্ৰিক প্ৰভাৱ মূল্যায়ন এক কঠিন বাধা কিয়নো ই পৰিৱেশৰ ওপৰত মুঠ প্ৰভাৱ নিৰ্ধাৰণ কৰাৰ আগতে আগন্তুক ব্যক্তিগত প্ৰকল্পৰ লগতে অঞ্চলটোৰ অন্যান্য সুবিধা বা উদ্যোগৰ বাবে দায়ী। গতিকে ইয়াৰ সুবিধাবোৰ পৃথক একক হোৱা দেখুৱালে পৰিৱেশৰ প্ৰভাৱগণনাত পানী দিয়াত সহায় কৰিব পাৰে।

পৃথকীকৰণে কোম্পানী এটাক সহজ প্ৰসংগৰ চৰ্তাৱলীও প্ৰাপ্ত কৰিব পাৰে – যিবোৰ হৈছে পাৰিপাৰ্শ্বিক প্ৰভাৱ মূল্যাঙ্কন কৰাৰ নিৰ্দেশনা, আৰু যি মন্ত্ৰালয়ক ক্লিয়াৰেন্সৰ ওপৰত আলোচনা কৰাৰ আগতে প্ৰকল্পটো মূল্যাঙ্কন কৰাত সহায় কৰে।

অধিক গুৰুত্বপূৰ্ণ ভাৱে, কোম্পানীটোৱে যদি মূল্যাঙ্কনে ইয়াৰ এককবোৰ একেলগে বিবেচনা কৰে, তেওঁলোকৰ কাৰখানাবোৰে তেওঁলোকৰ পৰিপ্ৰেক্ষিতত এৰি দিয়া পাৰিপাৰ্শ্বিক খেলিমেলি পৰিষ্কাৰ কৰিবলৈ যিমান কম ধন ৰাখিব লগা হ'লহেঁতেন তাতকৈ বহুত কম ধন ৰাখিব লাগিব।

বেদন্তৰ সম্প্ৰসাৰণৰ ক্ষেত্ৰত: কোম্পানীটোৱে প্ৰথমে 35 কোটি টকাৰ পৰিৱেশ ব্যৱস্থাপনা পৰিকল্পনা প্ৰস্তুত কৰিছিল। মন্ত্ৰালয়ে এইটো অপৰ্যাপ্ত বুলি বিচাৰি পাইছিল, সেয়েহে কোম্পানীটোৱে পৰিৱেশৰ ক্ষতি হ্ৰাস কৰিবলৈ ইয়াৰ ব্যয় 90.68 কোটি টকালৈ বৃদ্ধি কৰিছিল।
এনেদৰেবেদন্তই পৰিৱেশৰ নিয়মাৱলীক বাধা দিবলৈ চেষ্টা কৰিছিল।

2016 চনত, বেদন্তই অনুমোদনৰ বাবে পৰিৱেশ মন্ত্ৰালয়ৰ ওচৰত দুটা প্ৰস্তাৱ দাখিল কৰিছিল: ইয়াৰ সামগ্ৰী সলনি কৰা আৰু আমোনাত ইয়াৰ ব্লাষ্ট ফাৰ্নেচৰ ক্ষমতা বৃদ্ধি কৰা।

(এনে ধৰণৰ পৰিৱৰ্তনবোৰে পৰিৱেশৰ ওপৰত প্ৰভাৱ পেলায় যাক ক্লিয়াৰেন্স প্ৰদান কৰাৰ আগতে পৰীক্ষা কৰিব লাগিব, যাতে প্ৰশমন ব্যৱস্থাও শক্তিশালী হয়।)

ইয়াৰ বিনিময়ত, কোম্পানীটোৱে মন্ত্ৰালয়ৰ পৰা দুটা চৰ্তাৱলী প্ৰাপ্ত কৰিছিল। বেদন্তই পিছত এই চৰ্তাৱলীৰ এটা সংশোধন কৰিবলৈ চেষ্টা কৰিছিল – নাভেলিমৰ ব্লাষ্ট ফাৰ্নেচৰ ক্ষমতা বৃদ্ধি কৰিবলৈ।

ডিচেম্বৰ 2018-ত বিশেষজ্ঞ সমিতিৰ এখন বৈঠকত, মন্ত্ৰালয়ে এই প্ৰস্তাৱটো বেদন্তলৈ ঘূৰাই দিছিল আৰু কৈছিল যে ই বেদন্তলৈ দুটা চৰ্তাৱলী প্ৰেৰণ কৰিছিল কাৰণ ই ইয়াৰ গোটবোৰ পৃথক হোৱাৰ ইংগিত দিছিল। এতিয়া, ই বেদন্তক এক যুটীয়া প্ৰস্তাৱ দাখিল কৰিবলৈ কৈছিল যাতে ই ইআইএ-ৰ বাবে ব্যাপক প্ৰসংগআৰোপ কৰিব পাৰে।

"২০১৬ চনলৈ, সমন্বিত প্ৰকল্পৰ বাবে চৰকাৰী নিয়মবোৰ ভালদৰে বুজি পোৱা গৈছিল," কোহলীয়ে ব্যাখ্যা কৰে। "যদি কোনো উদ্যোগত আন্তঃসংযোগযুক্ত সুবিধা থাকে, তেওঁলোকে এক একত্ৰিত প্ৰস্তাৱ দাখিল কৰাৰ কথা যদিও মন্ত্ৰালয়ৰ বিভিন্ন খণ্ডসমিতিয়ে অনুমোদন জাৰী কৰিব পাৰে।"বেদন্তই ১০ দিনৰ পিছত এটা নতুন 'একত্ৰিত' প্ৰস্তাৱ দাখিল কৰিছিল। ইয়াৰ বিনিময়ত, ই মাৰ্চ 2019-ত প্ৰসংগৰ চৰ্তাৱলী প্ৰাপ্ত কৰিছিল আৰু এই বছৰৰ জানুৱাৰীত প্ৰস্তাৱটো অনুমোদিত কৰিছিল। এই সম্প্ৰসাৰণৰ বাবে, কোম্পানীটোৱে যোৱা বছৰ

মাৰ্চত এক ৰাজহুৱা শুনানি অনুষ্ঠিত কৰিছিল – য'ত উপস্থিত থকা সকলৰ বেছিভাগে আপত্তি কৰিছিল।

আগষ্ট 2021-ত নতুন "একত্ৰিত" প্ৰস্তাৱৰ মূল্যাঙ্কন কৰোঁতে, মন্ত্ৰালয়ৰ বিশেষজ্ঞ সমিতিয়ে কোম্পানীটোক ইয়াৰ ই.আই.এ.-ত দুয়োটা গোটক এক একত্ৰিত সত্তা হিচাপে বিবেচনা নকৰাৰ বাবে বিৰোধিতা কৰিছিল। ফলস্বৰূপে, কোম্পানীৰ ই.আই.এ.-য়ে পৰিৱেশৰ ওপৰত সামগ্ৰিক প্ৰভাৱযথেষ্ট অৱমূল্যায়ন কৰিছিল।

বিশেষকৈ, সমিতিয়ে কৈছিল যে বেদান্তই 2009 চনত পাৰিপাৰ্শ্বিক অনুমোদন লাভ কৰিছিল কিন্তু "আজিলৈকে উক্ত গোটবোৰ একত্ৰিত কৰা নাছিল" আৰু বেদান্তই ক্লিয়াৰেন্সৰ বাবে আবেদন কৰাৰ সময়ত "অসম্পূৰ্ণ/অশুদ্ধ আৰু অসঙ্গত তথ্য" প্ৰদান কৰিছিল।
"সকলো গোট একত্ৰিত কৰি ই.আই.এ. প্ৰতিবেদন সংশোধন কৰা প্ৰয়োজন আৰু এক সামগ্ৰিক প্ৰভাৱ মূল্যায়ন কৰা প্ৰয়োজন," সমিতিয়ে সিদ্ধান্ত লৈছিল।

মন্ত্ৰালয়ে লগতে উল্লেখ কৰে যে পৰিৱেশৰ ক্ষতি হ্ৰাস কৰাৰ বাবে বেদন্তৰ পৰিকল্পনা মাত্ৰ ৩৫ কোটি টকাৰ বাবে আছিল – ইয়াৰ মুঠ প্ৰকল্প মূল্যৰ মাত্ৰ ৫%, ৭০১ কোটি টকা। (বেদন্তই পৰৱৰ্তী সময়ত ক্লিয়াৰেন্স লাভ কৰাৰ সময়ত ইয়াক ৯০.৬৮ কোটি টকালৈ বৃদ্ধি কৰিছিল।)

ই.আই.এ. অধিসূচনা 2006-ৰ অধীনত, বিভ্ৰান্তিকৰ তথ্য দাখিল কৰাটো মন্ত্ৰালয়ৰ বাবে এটা প্ৰস্তাৱ প্ৰত্যাখ্যান কৰাৰ বাবে পৰ্যাপ্ত ভিত্তি আৰু আনকি সেই তথ্যৰ আধাৰত প্ৰদান কৰা ক্লিয়াৰেন্স বাতিল কৰা। কিন্তু এই উপলক্ষে, মন্ত্ৰালয়ে বেদন্তক নকলৰ ওপৰত এটা ৰেপ দিছিল, আৰু পুনৰাবৃত্তি কৰিছিল যে কোম্পানীটোৱে ইয়াৰ সুবিধাবোৰ একত্ৰিত কৰিব লাগে আৰু এক সামগ্ৰিক প্ৰভাৱ মূল্যায়ন কৰিব লাগে।

অৱশ্যে, যিহেতু বেদান্তই আগতে, মাৰ্চ 2021-ত ৰাজহুৱা শুনানি অনুষ্ঠিত কৰিছিল, ই সিদ্ধান্ত লৈছিল যে ই প্ৰভাৱিত সম্প্ৰদায়বোৰৰ সন্মুখত, তেওঁলোকৰ আপত্তিৰ বাবে সংশোধিত প্ৰভাৱ মূল্যায়ন উপস্থাপন নকৰে।

"বহু ক্ষেত্ৰত, এক পৃথক পৰিৱেশ প্ৰভাৱ মূল্যায়ন প্ৰতিবেদনৰ বাবে ৰাজহুৱা পৰামৰ্শ হয়," কোহলীয়ে কয়। "গতিকে প্ৰকৃত প্ৰকল্পটো কেতিয়াও প্ৰভাৱৰ সন্মুখীন হোৱা লোকসকলৰ সন্মুখত নহয়। এই ক্ষেত্ৰতো একেই – সংশোধিত ই.আই.এ. জনসাধাৰণৰ সন্মুখত উপস্থাপন কৰা নহ'ব।"

পৰিৱেশ মন্ত্ৰালয়ে বেদন্তৰ ফাইলটো ঘূৰাই দিছিল কেৱল কোম্পানীটোৱে সঠিক প্ৰভাৱ মূল্যায়ন নকৰাৰ বাবেই নহয়, সামগ্ৰিকভাৱে ইয়াৰ কাৰখানাবোৰলৈ চাই। মন্ত্ৰালয়ৰ বিশেষজ্ঞ সমিতিয়ে বেদান্তৰ প্ৰদূষণৰ নিয়মাৱলী পালনৰ ওপৰত গোৱা প্ৰদূষণ নিয়ন্ত্ৰণ বোৰ্ডৰ প্ৰতিবেদনও ৰাখিছিল – অৰ্থাৎ বেদান্তই পৰিৱেশ সুৰক্ষাৰ বাবে আগৰে পৰা থকা চৰ্তবোৰ পূৰণ কৰি আহিছিল নেকি।

এই প্ৰতিবেদনত উলংঘনৰ এক পেনোপলি তালিকাভুক্ত কৰা হৈছিল, যাৰ কিছুমান ভয়ংকৰ আছিল। সেইবোৰৰ ভিতৰত আছিল ওচৰৰ জলাশয়বোৰত ধুমুহাৰ পানী নিষ্কাশন, বায়ু-মানদণ্ড নিৰীক্ষণ সঁজুলিত চকচকে নিৰ্গমন কণাৰ উপস্থিতি, ঐতিহাসিক স্থানবোৰ সুৰক্ষিত কৰা সংস্থাটোৰ অনুমোদনৰ অনুপস্থিতি, কোনো গৌণ নিৰ্গমন নিয়ন্ত্ৰণ নথকা, পৰিবহনৰ বাবে ক'লা শীৰ্ষৰ ৰাস্তা হেৰুওৱা আৰু সেউজ বেল্ট নথকা।

মন্ত্ৰালয়ে বেদন্তৰ প্ৰস্তাৱ টো ঘূৰাই দিয়ে আৰু যোৱা বছৰ আগষ্টত তেওঁলোকক কাৰণ দৰ্শোৱাৰ জাননী জাৰি কৰে, যাৰ ফলত কোম্পানীটোৱে প্ৰতিবেদনখনে উত্থাপন কৰা বিষয়বোৰৰ সঁহাৰি দিয়াৰ সুযোগ পায়।

পৰিৱেশ মন্ত্ৰালয়ে ২০২১ চনৰ আগষ্টত বেদন্তক কাৰণ দৰ্শোৱাৰ জাননী প্ৰেৰণ কৰিছিল।

তাৰ পিছত, ২০২১ চনৰ অক্টোবৰত, বেংগালুৰুত মন্ত্ৰালয়ৰ ইণ্টিগ্ৰেটেড ৰিজিঅনেল অফিচ (আইআৰঅ)ৰ লগতে গোৱা প্ৰদূষণ নিয়ন্ত্ৰণ বোৰ্ডে উদ্ভিদবোৰ পৰিদৰ্শন কৰে আৰু বেদন্তক দোষমুক্ত কৰে।

এতিয়ালৈকে ঘটনাবোৰৰ সময়ৰেখা:

পৰিদৰ্শন প্ৰতিবেদনত কোৱা হৈছিল যে আগতে প্ৰদূষণ নিয়ন্ত্ৰণত তালিকাভুক্ত গুৰুত্বপূৰ্ণ উলংঘনৰ স্বত্বেও বেদান্তৰ অনুপালন "সন্তোষজনক" আছিল। গ্ৰেফাইট কণাবোৰ এতিয়াও ওচৰৰ এলেকাবোৰত বৰফ হৈ আছিল, ৰাস্তাবোৰ ক'লা-শীৰ্ষত নাছিল আৰু ব্লাষ্ট ফাৰ্নেচ স্লেগৰ নিষ্কাশন আৰু/বা ব্যৱহাৰ, এটা ব্লাষ্ট ফাৰ্নেচত তৰল লোৰ ওপৰৰ পৰা স্কুপ কৰা আৱৰ্জনা সামগ্ৰী, বহুত বাকী আছিল।

অনুপালন নকৰা স্বত্বেও বেদন্তক আই.আৰ.ও.-ৰ দ্বাৰা ক্লিন চিট দিয়া হৈছিল।

মন্ত্ৰালয়ে বেদন্তকো মানি চলিবলৈ অধিক সময় দিছিল।

মন্ত্ৰালয়ৰ উদ্বেগবোৰ সমাধান কৰাৰ পিছত, বেদন্তই ডিচেম্বৰ 2021-ত এক নতুন প্ৰতিবেদনৰ সৈতে পুনৰ আবেদন কৰিছিল। এই প্ৰতিবেদন আৰু কোম্পানীৰ সঁহাৰিৰ ওপৰত আধাৰিত কৰি, বিশেষজ্ঞ সমিতিয়ে ডিচেম্বৰ 2021-ত বেদন্তৰ নতুন প্ৰস্তাৱটো মন্ত্ৰালয়ক অনুমোদনৰ বাবে পৰামৰ্শ দিছিল। মন্ত্ৰালয়ে ইয়াৰ কাৰণ দৰ্শোৱাৰ জাননীও প্ৰত্যাহাৰ কৰে।

অৱশ্যে, মন্ত্ৰালয়ৰ ফাইল টোকাবোৰে দেখুৱাইছে যে মন্ত্ৰালয়ৰ বিষয়াসকলে গোৱা প্ৰদূষণ নিয়ন্ত্ৰণ পৰিষদৰ প্ৰতিবেদনক অৱজ্ঞা কৰিছে। কাৰণ: প্ৰতিবেদনটো 2018 চনত তিনি বছৰ আগতে অনুষ্ঠিত এক পৰিদৰ্শনৰ ওপৰত আধাৰিত আছিল। বিষয়াসকলে কৈছিল যে কোম্পানীটোৱে এই তিনি বছৰৰ চৰ্তাৱলী "সম্ভৱতঃ" পালন কৰিব পাৰিলেহেঁতেন – আইআৰঅ' আৰু ৰাজ্যিক প্ৰদূষণ নিয়ন্ত্ৰণ পৰিষদৰ দ্বাৰা পৰিদৰ্শনৰ সময়লৈকে।

বেদন্তক কাৰণ দৰ্শোৱাৰ জাননীৰ আগতে পৰিৱেশ মন্ত্ৰালয়ৰ আভ্যন্তৰীণ চিঠিপত্ৰ ।

এই প্ৰক্ৰিয়াটোত, বিষয়াসকলে স্পষ্ট প্ৰদূষণৰ প্ৰতিবেদন আৰু আগষ্ট 2021-ত পৰিষদৰ দ্বাৰা পৰিৱেশ নিৰীক্ষণৰ ফলাফলউপেক্ষা কৰিছিল। অডিট সমিতিত পৰিৱেশ মন্ত্ৰালয়ৰ বিশেষজ্ঞ মূল্যাঙ্কন সমিতিৰ সদস্য জে.এছ. কামিয়োট্ৰা অন্তৰ্ভুক্ত আছিল।

অডিটটোৱে ফ্লেগ কৰিছিল যে বায়ু প্ৰদূষণ নিয়ন্ত্ৰণ সঁজুলিবোৰ উন্নীতকৰণৰ প্ৰয়োজন আৰু ডিভাইচবোৰৰ প্ৰদৰ্শন মূল্যাঙ্কন – মেচাৰ্ছ গাডাৰ্ক লেবৰেটৰিজৰ দ্বাৰা – অসম্পূৰ্ণ আছিল। অডিট প্ৰতিবেদনত যোগ দিয়া হৈছে যে মূল্যাঙ্কন প্ৰতিবেদন "অনুপালনৰ বাবে প্ৰস্তুত কৰা হৈছে যেন লাগিছে"।

গোৱা প্ৰদূষণ নিয়ন্ত্ৰণ পৰিষদৰ দ্বাৰা এক পৰিৱেশ নিৰীক্ষণে কেইবাটাও বিষয় উত্থাপন কৰিছিল যিবোৰ আইআৰঅ'ৰ দ্বাৰা উপেক্ষা কৰা হৈছিল।

অডিটটোৱে ধুমুহা-পানী নিষ্কাশনৰ চিকিৎসাৰ সমস্যা, পলাতক নিৰ্গমন নিয়ন্ত্ৰণ ৰখাৰ বাবে পৰ্যাপ্ত ব্যৱস্থা আৰু কেনেদৰে বেদন্তই পৰিৱেশৰ নিয়মঅনুসৰণ দেখুৱাবলৈ প্ৰতিবেদন আৰু তথ্য সংগ্ৰহ কৰিছিল তাৰ সমস্যাও প্ৰকাশ কৰিছিল। আই.আৰ.ও. পৰিদৰ্শন – যিয়ে বেদান্তৰ অনুপালন "সন্তোষজনক" বুলি বিচাৰি পাইছিল – এই বোৰৰ কিছুমান বিষয় উত্থাপন কৰা নাছিল।

"মন্ত্ৰালয়ে এই অডিটক উপেক্ষা কৰিব নালাগিছিল, কিয়নো ইয়াৰ এজন সদস্য ইয়াৰ অংশ আছিল, চৰকাৰী ক্ষমতাত। তেওঁলোকে অনুমোদন দিয়াৰ আগতে তেওঁলোকৰ নিষ্পত্তিৰ প্ৰতিটো তথ্য বিবেচনা কৰাৰ কথা," কোহলীয়ে কয়।

ৰিপ'ৰ্টাৰ্ছ কালেক্টিভে পৰিৱেশ মন্ত্ৰালয় আৰু বেদন্তৰ প্ৰতিনিধিসকললৈ বিতং প্ৰশ্নাৱলী প্ৰেৰণ কৰিছিল। পৰিৱেশ মন্ত্ৰীৰ কাৰ্যালয়ে আমাৰ প্ৰশ্নটো আন বিষয়াসকললৈ প্ৰেৰণ কৰিছিল কিন্তু আমি এতিয়াও সঁহাৰি পোৱা নাই। আমি বেদন্তৰ পৰা উত্তৰৰ বাবেও অপেক্ষা কৰিআছো। আমি তেওঁলোকৰ পৰা শুনিলে প্ৰবন্ধটো আপডেট কৰিম।

Graphite-spewing monsters

প্ৰদূষণৰ বিষয়ে গুৰুতৰ উদ্বেগ থকা স্বত্বেও বেদন্তক কাম কৰিবলৈ আৰু সম্প্ৰসাৰিত কৰিবলৈ অনুমতি দিয়া হৈছে – বিশেষকৈ গ্ৰেফাইট নিৰ্গমন, যি এতিয়া এক দশকৰো অধিক সময় ধৰি চলি আছে। বেদন্তেও এই বছৰৰ জানুৱাৰীত অতিৰিক্ত সময় দিয়ালৈকে তেওঁলোকৰ বিষয়ে একো কৰা নাছিল – গ্ৰেফাইট নিৰ্গমন পৰীক্ষা কৰাৰ বাবে মাৰ্চ 2022-ৰ সময়সীমাৰ সৈতে।

'পৰিৱেশবায়ুৰ মানদণ্ডৰ ওপৰত এক অন্তৱৰ্তীকালীন অধ্যয়ন'ত, গোৱা প্ৰদূষণ নিয়ন্ত্ৰণ বোৰ্ডে ফেব্ৰুৱাৰী আৰু মাৰ্চ 2020 ত পাইছিল যে আমোনা প্ৰকল্পৰ আশে-পাশে থকা প্ৰদূষক পিএম 10 আৰু পিএম 2.5 অনুমোদিত সীমা অতিক্ৰম কৰিছে। এইবোৰ শ্বাসতন্ত্ৰৰ বাবে ক্ষতিকাৰক বুলি জনা যায়।

গোৱা প্ৰদূষণ নিয়ন্ত্ৰণ পৰিষদৰ অধ্যয়নত আমোনা প্ৰকল্পৰ আশে পাশে পিএম ১০ আৰু পিএম ২.৫ ৰ বিপদজনক স্তৰ পোৱা গৈছে।

এপ্ৰিল 2020-ত, এজন আৱাসীয়ে "বিপদজনক গোন্ধ"ৰ অভিযোগ কৰিছিল যেতিয়া গ্ৰেফাইট কণাবোৰ দুয়োটা গোটৰ চাৰিওফালৰ এলেকাত ছাদ আৰু গছৰ পাতত থিয় হৈছিল। প্ৰদূষণ নিয়ন্ত্ৰণ বোৰ্ডে ২০২০ চনৰ মে মাহত গোটবোৰৰ ওচৰৰ ছয়টা স্থানত এটা পৰিদৰ্শন কৰিছিল আৰু সেই স্থানবোৰৰ পাঁচটাত বেদান্তৰ কাৰ্যকলাপৰ পৰা পলাতক গ্ৰেফাইট নিৰ্গমন - "চকচকে কণা"ৰ এক উদ্বেগজনক উপস্থিতি পাইছিল।

গোৱা প্ৰদূষণ নিয়ন্ত্ৰণ বোৰ্ডে বেদান্তৰ এককৰ চাৰিওফালৰ স্থানত "চকচকে" গ্ৰেফাইট কণাৰ এক উদ্বেগজনক উপস্থিতি বিচাৰি পাইছিল।

14 বছৰ ৰিৱাইণ্ড কৰক: গোৱাৰ বোম্বাই উচ্চ ন্যায়ালয়ত দাখিল কৰা আবেদনৰ পিছত, ৰাষ্ট্ৰীয় পৰিৱেশ অভিযান্ত্ৰিক গৱেষণা প্ৰতিষ্ঠান (নিৰি)য়ে গ্ৰেফাইট নিৰ্গমন আৰু মানৱ স্বাস্থ্যৰ বাবে ইয়াৰ পৰিণামৰ ওপৰত দ্ৰুত ইআইএ পৰিচালনা কৰিছিল। এই প্ৰতিবেদনখন ২০০৮ চনৰ ডিচেম্বৰত প্ৰকাশ িত হৈছিল।

আদালতে এইটোও সিদ্ধান্ত লৈছিল যে গ্ৰেফাইট প্ৰদূষণৰ বাবে চেছা ইণ্ডাষ্ট্ৰিজৰ কাৰ্যকলাপ দায়ী। ই আদেশ দিছিল যে কোম্পানীটোৱে নিৰিৰ পৰামৰ্শসমূহ কাৰ্যকৰী কৰিব আৰু পৰিষদক অঞ্চলটোত বায়ুৰ মানদণ্ড আৰু গ্ৰেফাইট প্ৰদূষণ নিৰন্তৰ নিৰীক্ষণ কৰিবলৈ কৈছিল।

গোৱাৰ বোম্বাই উচ্চ ন্যায়ালয়ে ২০০৮ চনত কৈছিল যে আমোনাত গ্ৰেফাইট প্ৰদূষণ চেছাৰ কাৰ্যকলাপৰ ফলত হৈছিল।

যোৱা 14 বছৰত, আৰু সামান্য পৰিৱৰ্তন হৈছে।

"বেদান্তই প্ৰদূষণৰ সমস্যা পৰীক্ষা কৰাত ব্যৰ্থ হৈছে। ই প্ৰদূষণ নিয়ন্ত্ৰণৰ বাবে নিৰিৰ পৰামৰ্শও কাৰ্যকৰী কৰা নাই," আমোনানিবাসী প্ৰবীৰ ফাদে কয়। তেওঁ ২০১৭ চনত একেখন উচ্চ ন্যায়ালয়ত 'আদালত অৱমাননা' গোচৰ ৰুজু কৰিছিল কিন্তু তেতিয়াৰ পৰা ই বিচাৰাধীন হৈ আছে।

তেওঁ বৰ্ণনা কৰি কয়, "চকচকে গ্ৰেফাইট কণাবোৰ কুঁৱা, পাকঘৰ, পথাৰত থিয় হৈ থাকে।" "ইয়াত বহুলোক হাপানি আৰু হাঁওফাঁওৰ কৰ্কটৰোগৰ দৰে শ্বাস-প্ৰশ্বাসৰ সমস্যাত ভুগি আছে, আৰু চিকিৎসকসকলে কয় যে বেদান্তৰ অস্ত্ৰোপচাৰৰ ফলত এই ৰোগ হৈছে।"
স্বাস্থ্যজনিত সমস্যাৰ বাবে বেদন্তৰ গোটবোৰ দায়বদ্ধ নে নাই সেয়া স্বতন্ত্ৰভাৱে পৰীক্ষা কৰিবলৈ কালেক্টিভ সক্ষম হোৱা নাছিল।

গোৱা প্ৰদূষণ নিয়ন্ত্ৰণ বোৰ্ডে অৱমাননাৰ গোচৰটোৰ শুনানি চলি থকা সময়ত দুয়োটা গোটৰ চাৰিওফালৰ এলেকাটো আকৌ এবাৰ পৰীক্ষা কৰিছিল, আৰু আন ঠাইবোৰৰ লগতে ৰাজহুৱা কুঁৱাবোৰত "চকচকে কণা" বুলি প্ৰতিবেদন দিছিল। জোনেল কৃষি কাৰ্যালয়ে ২০২২ চনৰ জুনমাহত আন এটা পৰিদৰ্শন কৰিছিল আৰু পথাৰত চকচকে কণা বোৰ লক্ষ্য কৰিছিল যিটো শস্যৰ কম উৎপাদনৰ বাবে দায়বদ্ধ হ'ব পাৰে বুলি কৈছিল।

জোনেল কৃষি কাৰ্যালয়ে জনাইছে যে পথাৰত "চকচকে" কণাৰ ফলত উৎপাদন হ্ৰাস হ'ব পাৰে।

স্থানীয় সম্প্ৰদায়ে যোৱা বছৰ মাৰ্চত অনুষ্ঠিত ৰাজহুৱা শুনানিত বেদন্তৰ সম্প্ৰসাৰণৰ তীব্ৰ বিৰোধিতা কৰিছিল। যোৱা বছৰ আগষ্টত পৰিৱেশ মন্ত্ৰালয়ে ইয়াৰ ইআইএ প্ৰতিবেদনৰ ওপৰত প্ৰচাৰ কৰাৰ সময়ত বেদান্তই তেওঁলোকক বিবেচনা কৰাত ব্যৰ্থ হৈছিল।

বেদান্তৰ দ্বাৰা সৃষ্টি হোৱা সমস্যাবোৰে তেওঁলোকক এক দশকৰো অধিক সময় ধৰি অসুবিধাত পেলাইছে। কিন্তু বেদান্তৰ পৰিৱৰ্তে, লোকসকলে প্ৰতিক্ৰিয়াৰ সন্মুখীন হ'ব – কিয়নো কোম্পানীটোৱে তেওঁলোকৰ কাৰখানাবোৰত ইয়াৰ কাৰ্যকলাপ সম্প্ৰসাৰিত কৰি আছে।

By  Tapasya / The Reporters' Collective

The original article is published in https://science.thewire.in/environment/vedanta-goa-pig-iron-pollution/